"Gdzie ja miałam oczy?” – schemat deprywacji emocjonalnej w związkach i rola terapii schematów

“Gdzie ja miałam oczy”. Relacje romantyczne i terapia schematów

W tekście przeczytasz:

1. Na czym polega schemat deprywacji emocjonalnej?
2. Jakie są schematy należące do obszaru odrzucenia i rozłączenia?
3. Czym jest terapia schematów Jeffrey’a Younga?

Dlaczego jest tak, że młoda, wykształcona kobieta, która miała ojca z problemem alkoholowym, na swojego partnera wybiera mężczyznę z tzw. grupy podwyższonego ryzyka? Mówiąc wprost, decyduje się na związek z osobą uzależnioną, powielając stare schematy. Dlaczego skazuje się na powrót do świata, w którym dominowały dysfunkcyjne wzorce zachowań? Dlaczego tak mocno przypomina jej to zły, zimny dom, ale mimo rozczarowań, dalej chce w nim być?

Jak na opisany problem patrzy terapia schematów? Jej twórca Jeffrey E. Young, nazywa podobne zachowania życiowymi pułapkami. Oznacza to ni mniej, ni więcej, niż to, że lubimy te melodie, które znamy. Powielając schematy z dzieciństwa odtwarzamy te zachowania, których już doświadczyliśmy. W książce “Emocjonalne pułapki w związkach”, podręczniku opartym na terapii schematów, autorzy przywołują przykład kobiety, która jako dziecko nie zaznała ciepła rodzinnego. Jej potrzeby nie były zaspokajane, nie czuła się bezpiecznie. Raczej była “zapomnianym dzieckiem”. Jako dojrzała osoba związała się z mężczyzną, który ją zdradzał, a pieniądze tracił w salonach gier. Według praktyków, kobieta wykazywała schemat deprywacji emocjonalnej. Na czym polega? 

Schemat deprywacji emocjonalnej w terapii schematów

Schemat Deprywacji Emocjonalnej znajduje się w obszarze związanym z przywiązaniem. Dotyka dzieciństwa i relacji z rodzicami lub opiekunami, którzy zajmowali się nami w tym okresie. Powinni się troszczyć o małego człowieka, jednak nie wywiązywali się ze swoich obowiązków, fundując zaniedbanie, często strach, lęk i wieczny niepokój.

Schematy należące do tej sfery są związane z brakiem poczucia bezpieczeństwa i stabilności w relacji. Odczucia, jakie dominują to pominięcie, zaniedbanie, odrzucenie. Osoby, które doświadczają takich emocji mogły dorastać w rodzinie, która nie dawała wsparcia, a zachowania opiekunów były nie do przewidzenia. W takim domu mogło również dochodzić do przemocy.

W efekcie, osoba w schemacie Deprywacji Emocjonalnej wierzy, że inni ludzie nie zaspokoją jej potrzeb. Nie spodziewa się więc czułości i empatii od najbliższego partnera. Nie wierzy, że można otrzymać od bliskich ochronę, troskę i opiekę. Jest z góry nastawiona na chłód ze strony romantycznych partnerów.

“Nie można liczyć na innych”

Inne schematy należące do obszaru odrzucenia i rozłączenia to Opuszczenie i Niestabilność Więzi, Nieufność i Skrzywdzenie, Wadliwość i Wstyd oraz Izolacja Społeczna i Wyobcowanie. W pierwszym schemacie osoba go doświadczająca uważa, że wszystkie związki i tak się kiedyś rozpadną. Jak opisują autorzy podręcznika “Emocjonalne pułapki w związkach”, taka osoba wierzy, że jej partner i tak odejdzie lub umrze. Postrzega relację, jako zawodną. Drugi schemat Nieufności mówi o tym, że ludzie wykorzystują innych i nie można im wierzyć. Schemat Wadliwości mówi o tym, że nie jest się wartym miłości. Ostatni schemat z tego obszaru mówi: “nigdzie nie pasuję”. Jest to schemat Izolacji Społecznej.

Czym jest terapia schematów Jeffrey’a Younga?

Terapia schematów (ang. Schema Therapy) to integracyjne podejście terapeutyczne opracowane przez Jeffrey’a E. Younga i współpracowników, które łączy elementy terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), psychodynamicznej, Gestalt oraz bazuje na teorii przywiązania. Została stworzona z myślą o pracy z pacjentami, u których klasyczna CBT okazuje się niewystarczająca – zwłaszcza w przypadku zaburzeń osobowości, chronicznych trudności emocjonalnych oraz głęboko zakorzenionych wzorców myślenia i zachowania.

Jeżeli ten temat Cię interesuje i chcesz wysłuchać praktyków, którzy pracują psychoterapeutycznie w oparciu o terapię schematów - zapraszam Cię TUTAJ.

W centrum tego podejścia znajdują się tzw. wczesne nieadaptacyjne schematy – czyli trwałe i negatywne wzorce dotyczące siebie, innych i świata, które powstają w dzieciństwie lub okresie adolescencji w wyniku niespełnionych potrzeb. Schematy te są emocjonalnie naładowane, automatyczne i często ulegają aktywacji w dorosłym życiu, powodując cierpienie psychiczne oraz powtarzalność destrukcyjnych relacji i strategii radzenia sobie.

Young wyróżnił 18 schematów, które można pogrupować w pięć obszarów odpowiadających podstawowym potrzebom psychologicznym człowieka – m.in. potrzebie więzi, autonomii, granic, spontaniczności i realistycznych standardów.

dr n. med. Katarzyna Niewińska - specjalista psychologii klinicznej, psychoterapeuta. Jej ścieżka zawodowa od początku była silnie związana z edukacją i pracą kliniczną. Kształciła się m.in. w prestiżowej Szkole Psychoterapii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, ukończyła seksuologię w Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego. Stopień doktora nauk medycznych uzyskała w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Jej staż psychoterapeutyczny to lata pracy w wymagających ośrodkach klinicznych, m.in. w Klinice Nerwic i Zaburzeń Osobowości IPiN oraz w Fundacji ASLAN. Jest autorką publikacji naukowych i współautorką książki "Psychodrama w psychoterapii".

Źródło:

Stevens, B., & Roediger, N. (2024). Emocjonalne pułapki w związkach. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne