Interwencja kryzysowa w pracy z osobą doświadczającą przemocy psychicznej. Wskazówki dla praktyków 

Interwencja kryzysowa jest dziś potrzebna wszędzie tam, gdzie człowiek mierzy się nie tylko z nagłym obciążeniem, ale także z trudnymi do uchwycenia formami przemocy, takimi jak gaslighting czy emocjonalna kontrola. Korzystają z niej nie tylko osoby trafiające do systemu ochrony zdrowia psychicznego, ale także klienci OPS-ów, szkół, placówek medycznych, organizacji pozarządowych czy instytucji pierwszego kontaktu. To wiedza i zestaw umiejętności, które nie tylko wspierają, lecz w wielu sytuacjach realnie ratują życie. W przestrzeni publicznej coraz częściej mówi się o przemocy psychicznej — i słusznie, bo to forma krzywdzenia trudna do udowodnienia, często niewidoczna na pierwszy rzut oka. To tak zwana przemoc w białych rękawiczkach.

Osoby jej doświadczające bywają zagubione, podważają własne emocje, czują się niezrozumiane. Jak więc prowadzić interwencję kryzysową w pracy z kimś, kto żyje w takim właśnie "niewidzialnym przez otoczenie kryzysie”? Co dla specjalisty powinno być tu najistotniejsze?

Interwencja kryzysowa. Jak pomóc osobie doświadczającej przemocy psychicznej?

Interwencja kryzysowa w przypadku przemocy psychicznej wymaga wyjątkowej uważności i delikatności. Osoby jej doświadczające często zmagają się z brakiem “dowodów”, co tylko zwiększa ich ambiwalencję i wątpliwości. Często nie wiedzą, czy mają prawo nazwać to, co się dzieje, przemocą. Towarzyszy im poczucie winy i wstyd, nierzadko intensywniejsze niż w przypadku innych form przemocy.

Dlatego w pierwszym kontakcie kluczowe jest, aby nie podważać oceny osoby, która się do nas zgłasza, nie wchodzić w dyskusję typu: to mieści się w definicji przemocy, a to nie. Zamiast tego warto skupić się na faktach i reakcjach emocjonalnych, jakie się wiążą z sytuacją, w której osoba się znalazła. To pozwoli jej poczuć się bezpiecznie i uporządkuje sytuację.

Stabilizacja i odzyskiwanie poczucia sprawczości

Stabilizacja i odzyskiwanie poczucia sprawczości to absolutny fundament interwencji kryzysowej w sytuacji przemocy psychicznej. Osoba, która przez długi czas była poddawana manipulacji, kontroli czy deprecjonowaniu, zwykle wchodzi w kontakt z interwentem w stanie silnego przeciążenia emocjonalnego. Myśli mogą być rozproszone, decyzje — trudne do podjęcia, a ciało reaguje tak, jakby było w ciągłym zagrożeniu. 

Dlatego pierwszym zadaniem specjalisty jest stworzenie bezpiecznej przestrzeni i takiego tempa rozmowy, które pozwoli klientowi złapać oddech, poczuć grunt pod nogami i choć na moment odzyskać równowagę.

Normalizowanie reakcji stresowych jest w tym kluczowe. Osoby doświadczające przemocy psychicznej często są przekonane, że “przesadzają”, “są zbyt emocjonalne” albo że “powinny sobie poradzić”. Wyjaśnienie, że dezorientacja, napięcie, płacz czy trudność w logicznym myśleniu to naturalne reakcje na długotrwałe obciążenie, pomaga zdjąć z klienta poczucie winy i wstydu. 

Kolejnym krokiem jest stabilizacja emocjonalna — przydatne będą techniki mindfulness, takie jak np. grounding, ćwiczenia oddechowe, skupienie na jednym bodźcu zmysłowym, ćwiczenia wyciszające. Nie chodzi o rozwiązywanie problemów, ale o to, by klient wrócił do stanu, w którym będzie mógł podejmować decyzje.

Konieczność oceny zagrożeń

Ocena zagrożeń w sytuacji przemocy psychicznej jest niezbędna, bo to, co zaczyna się od manipulacji i kontroli, często eskaluje. Należy sprawdzić, czy istnieje ryzyko przemocy fizycznej, czy klient nie został odizolowany od bliskich, czy sprawca nie kontroluje finansów, telefonu osoby, która się do nas zgłasza oraz czy pojawiają się groźby – nawet te zawoalowane. Wszystko to pozwala właściwie ocenić poziom bezpieczeństwa.

Interwent musi zadawać pytania konkretnie, ale z dużą uważnością, bo klient często minimalizuje skalę problemu. Oto kilka przykładów takich pytań:

• Co dokładnie wydarzyło się ostatnio, co Pani/Pana zaniepokoiło?
• W jaki sposób partner reaguje, kiedy się Pani/Pan z czymś nie zgadza?
• Czy zdarza się, że partner podnosi głos, kontroluje, sprawdza telefon, ogranicza kontakty?
• Co się dzieje, jeśli potrzebuje Pani/Pan czasu tylko dla siebie?
• Gdyby Pani/Pan miała opisać tę relację znajomej osobie jednym zdaniem, jak by to brzmiało?

Praca z narracją klienta i minimalne cele Interwencji Kryzysowej

Praca z narracją klienta polega na spokojnym porządkowaniu opowieści i pomaganiu mu zobaczyć własne doświadczenie bez oceniania. Zamiast przekonywać, że to przemoc, warto odzwierciedlać fakty, nazywać konkretne zachowania sprawcy i pokazywać, jak wpływają one na emocje oraz codzienne funkcjonowanie. Delikatne pytania pomagają ujawnić niespójności i obszary uwikłania, wspierając klienta w odzyskiwaniu jasności sytuacji.

Minimalne cele interwencji w sytuacji przemocy psychicznej skupiają się na tym, co możliwe i realne “tu i teraz”. Nie chodzi o natychmiastową zmianę sytuacji rodzinnej, ale o poprawę regulacji emocjonalnej, wzmocnienie świadomości i zwiększenie poczucia bezpieczeństwa psychicznego. Ważnym elementem jest też identyfikacja dostępnych zasobów i osób, które mogą stanowić wsparcie. Interwent pomaga klientowi stworzyć prosty, wykonalny mikro-plan bezpieczeństwa, który ma chronić przed dalszym przeciążeniem. Celem jest stworzenie przestrzeni, w której klient może odetchnąć i przygotować się do dalszej pracy, także terapeutycznej.

Podsumowując, w pracy z przemocą psychiczną współpraca z OPS, policją, ochroną zdrowia psychicznego czy grupami wsparcia bywa kluczowa, ale powinna być inicjowana z poszanowaniem decyzji klienta. Rolą interwenta jest dawać możliwości, nie przejmować kontroli. Równie ważne jest unikanie pułapek: zbyt wczesnej psychoedukacji, konfrontowania klienta, skupiania się na sprawcy czy przekraczaniu granic własnej roli.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o Interwencji Kryzysowej i rozwinąć poruszane powyżej tematy, albo interesuje Cię kurs i uzyskanie certyfikatu Interwenta - zajrzyj TUTAJ.

Źródło:

Wytyczne WHO dotyczące interwencji w przypadku przemocy psychicznej i przemocy domowej