Jak reagować, gdy ktoś potrzebuje pomocy tu i teraz?

Pierwszy kontakt z osobą w kryzysie to moment szczególny – intensywny, delikatny i często decydujący o dalszym przebiegu wsparcia. Dla osoby poszukującej pomocy może to być pierwszy krok ku wyjściu z chaosu i bezradności. Dla psychologa, terapeuty czy interwenta – to okazja, by stworzyć przestrzeń bezpieczeństwa, zbudować zaufanie i zadbać o emocjonalną stabilizację klienta. Od jakości tej pierwszej rozmowy zależy bardzo wiele.

W tekście przeczytasz:

1. Czym jest interwencja kryzysowa?
2. Na czym polega praca Interwenta Kryzysowego?
3. Jak wesprzeć osobę w kryzysie psychicznym?
4. Jak reagować, gdy ktoś potrzebuje pomocy tu i teraz?

Psychologiczne pogotowie, czyli czym jest interwencja kryzysowa

Interwencja kryzysowa to krótkoterminowa forma pomocy psychologicznej, która ma na celu przywrócenie równowagi emocjonalnej osobie znajdującej się w sytuacji nagłego przeciążenia. Nie jest to psychoterapia sensu stricto, ale raczej szybka, skoncentrowana reakcja – "psychologiczne pogotowie” – udzielane w obliczu wydarzenia przekraczającego możliwości radzenia sobie, takich jak nagła strata, wypadek, przemoc, próba samobójcza czy katastrofa.

Rola osoby udzielającej pomocy w pierwszym kontakcie nie polega na rozwiązywaniu problemów klienta, lecz na tym, by być z nim w bezpieczny, uważny i profesjonalny sposób. Zgodnie ze standardami pracy psychologa – zarówno w Polsce (Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa, PTP), jak i międzynarodowo (WHO, APA) – kluczowe jest, by podejście to było jednocześnie oparte na empatii, neutralności i ocenie bezpieczeństwa.

Najważniejszym elementem pierwszego kontaktu jest uważna obecność. Psycholog nie powinien od razu dążyć do rozwiązań czy analizy – ważniejsze jest aktywne słuchanie i stworzenie przestrzeni, w której osoba w kryzysie może się wyrazić bez obawy o ocenę. Warto pamiętać, że już sam fakt, że ktoś szuka pomocy, świadczy o jego ogromnej odwadze i determinacji – i zasługuje na pełną uwagę.

Podczas pierwszej rozmowy kluczowa jest ocena poziomu zagrożenia. Profesjonalista musi zadać jasne i nieoceniające pytania dotyczące myśli samobójczych, autoagresji lub potencjalnego zagrożenia ze strony innych osób. Zapewnienie bezpieczeństwa – zarówno emocjonalnego, jak i fizycznego – to absolutny priorytet, który może wymagać natychmiastowych działań (np. wezwania pomocy, kontaktu z lekarzem czy przekierowania do OIK).

Ważnym aspektem pierwszego kontaktu jest również struktura i jasność komunikacji. Osoby w kryzysie często czują się zagubione, zdezorientowane i osamotnione. Psycholog powinien w jasny i spokojny sposób poinformować o dalszym przebiegu rozmowy, dając tym samym poczucie struktury i przewidywalności. Przykładowo: Zatrzymamy się teraz na chwilę przy tym, co się wydarzyło, a później wspólnie poszukamy możliwych rozwiązań. Nie musisz być z tym sam_a.

Tego rodzaju komunikaty mają ogromne znaczenie – zmniejszają lęk, budują poczucie wpływu i przywracają nadzieję na zmianę.

Tajemnica zawodowa psychologa a interwencja kryzysowa

Nie wolno też zapominać o kwestii granic i poufności. Już na początku kontaktu warto jasno zakomunikować, że rozmowa jest objęta tajemnicą zawodową – z wyjątkiem sytuacji, w których życie lub zdrowie klienta (lub innych osób) jest zagrożone. To buduje zaufanie i daje poczucie bezpieczeństwa, jednocześnie wyznaczając ramy odpowiedzialności interwenta.

Ważne jest też to, czego nie robić. Banalizowanie ("inni mają gorzej”), moralizowanie ("musisz się ogarnąć”) czy pochopne interpretowanie - to może nie tylko pogłębić kryzys, ale sprawić, że osoba zamknie się i nie podejmie dalszego leczenia. Profesjonalna interwencja opiera się na założeniu, że osoba w kryzysie nie potrzebuje osądu ani gotowych recept, lecz uważnego i ludzkiego towarzyszenia.

Warto podkreślić, że celem pierwszego kontaktu nie jest diagnoza. Rolą psychologa na tym etapie jest ocena stanu emocjonalnego, rozpoznanie poziomu ryzyka i zaplanowanie odpowiednich form pomocy – czy to w postaci krótkoterminowego wsparcia, konsultacji psychiatrycznej, czy też skierowania do dłuższej terapii.

Pierwszy kontakt to często moment graniczny – psychicznie, emocjonalnie i relacyjnie. To od tej jednej rozmowy może zależeć, czy osoba w kryzysie poczuje, że warto próbować dalej, czy zamknie się na pomoc. Dlatego standardy pracy psychologa są tutaj nie tylko formalnością, ale etycznym kompasem, który pozwala być skutecznym, a zarazem uważnym i bezpiecznym dla drugiego człowieka.

dr n. med. Katarzyna Niewińska - specjalista psychologii klinicznej, psychoterapeuta. Jej ścieżka zawodowa od początku była silnie związana z edukacją i pracą kliniczną. Kształciła się m.in. w prestiżowej Szkole Psychoterapii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, ukończyła seksuologię w Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego. Stopień doktora nauk medycznych uzyskała w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Jej staż psychoterapeutyczny to lata pracy w wymagających ośrodkach klinicznych, m.in. w Klinice Nerwic i Zaburzeń Osobowości IPiN oraz w Fundacji ASLAN. Jest autorką publikacji naukowych i współautorką książki "Psychodrama w psychoterapii".

Źródło:

Polskie Towarzystwo Psychologiczne (2018). Kodeks etyczno-zawodowy psychologa.